field trip - colombia

koffiebloesem, San Augustin, Huila.

Het is 21 december, de kerstboom staat, we zijn in Amsterdam en het is 16 graden. Drie weken geleden waren wij in Colombia en zelden was de overgang van het tropisch klimaat naar de Nederlandse winter zo zacht.

Het is overigens niet de typische Nederlandse kleinzieligheid; de gigantische verschillen tussen Colombia en Nederland even terug te brengen tot het opmerking over het weer. De klimaatverandering is zoals bekend een wereldwijd onderwerp en dat geldt zeker voor de gevolgen voor de productie van koffie. Arabica groeit op steeds grotere hoogte door de opwarming van de aarde , en wisselvallige weersomstandigheden zorgen voor snelle uitbraken van ziektes en koffieplanten die in de war zijn en dus minder productief.

Juan Valdez

Zeg ik Colombia, dan zeg jij: Narcos. Door de Netflix serie heeft iedereen opeens een beeld bij Colombia. Geweld, corruptie en drugs. Een karikatuur die het land en vooral de Colombianen te kort doet. Gelukkig lijkt het land de coca-geschiedenis steeds verder achter zich te laten. Boeren die - vaak onder dwang van rebellen of criminelen - coca verbouwden, vervangen de planten voor koffiestruiken en Medellín is tegenwoordig dé booming IT stad van Colombia.

Cocaplant - 1 plant in de tuin is toegestaan, om thee van te zetten bij maagklachten

Er zijn een paar dingen belangrijk in de geschiedenis van koffie in Colombia. De productie begon ergens lang geleden - in de 19e eeuw - en kwam begin 20e eeuw in handen van vele duizenden kleine boeren. De non-profit organisatie Federación Nacional de Cafeteros koopt gegarandeerd alle koffie op en heeft veel gedaan voor de marketing van Colombiaanse koffie. Bijvoorbeeld door de introductie van de de fictieve boer - met ezel - Juan Valdez. De FNC is zeer machtig en af en toe hebben ze een beetje last van de wet van de remmende voorsprong. Ze hebben de kleine koffieboer veel gebracht met hun Café de Colombia merk in het verleden (denk aan “vin de france” met alle Franse wijnen in één blend) maar lopen nu achter op landen als El Salvador en Honduras die eerder insprongen op de trends in specialty coffee met single estate koffie, microlots etc.

Weerstation van de FNC - waar alle klimaatontwikkelingen worden bijgehouden

Het is zondag 22 november en op de cuppingtafel staan vijf koffies voor onze neus. Het is de tweede cuppingsessie van de dag en we staan in de trilladora van Mild Coffee Company Huila in Neiva. MCCH is een exporteur van groene koffie waar wij de laatste jaren regelmatig groene koffie van kopen. Zij kopen koffie in van boeren, beoordelen de kwaliteit en bepalen daarmee de prijs. In de trilladora - of dry-mill - wordt de groene koffie uit haar harde schil gehaald, gesorteerd op defecten en klaar gemaakt voor de export.

Cuppingtafel 1 bij MCCH

Goed: cuppen dus. We zoeken de lekkerste koffies en stappen vervolgens in de auto om te kijken waar die vandaag komt. Spannend. Een lekkere kop koffie zetten is van vele factoren afhankelijk, maar het begint toch allemaal met dit moment: welke koffie koop je in? Ruiken, breken, slurpen, afkoelen, nog meer slurpen.

Oscar

De volgende dag rijden we met Carlos en Sabik van MCCH richting boer Oscar Hoyos, in de buurt van San Augustín. De koffie van Oscar scoorde gisteren het hoogst bij het proeven en we willen graag zien waar die vandaan komt.

Toeval wil dat mijn zoontje (6) ook Oscar heet. Met een foto op mijn telefoon en wat steenkolen Engels is dit iets wat zelfs mij lukt over te brengen in het Spaans. Met elkaar lachen is niet altijd makkelijk in een groep met taalbarrières, maar dit helpt.

Oscar's Hacienda

Oscars hacienda ligt er kleurig en strak bij. Zijn kindjes spelen in een opblaaszwembadje en samen met zijn vrouw ontvangt hij ons. Inmiddels sta ik bekend als de mafkees die overal met z’n handmaler en Aeropress koffie gaat zetten, dus zet ik voor iedereen een kopje van Oscar's eigen koffie. We gaan zitten voor zijn verhaal. Over het leven van een koffieboer als Oscar, zonder fancy website, rijke familie of bekende naam hoef je niet romantisch te doen; dat is zwaar. Hard werken lang voordat er geoogst kan worden en voordat de koffie droog is en verkocht kan worden is de spaarpot meestal al lang leeg.

Aeropress

In het geval van Oscar betekent zijn financiële situatie dat hij geen plukkers kan betalen en hij met zijn vrouw alle koffiebessen zelf moet plukken, met de hand. Ook heeft hij niet de middelen om een motor te kopen en onderhouden. En dus bedient hij de depulper, waarmee de koffiebonen van het vruchtvlees worden gescheiden, met de hand. Iedereen is even stil en denkt aan hoeveel werk en in Oscar's koffie zit.

Oscar en zijn vrouw

Wij vertellen hem hoe graag wij zijn koffie mee willen naar Nederland, bezoeken zijn Caturra struiken die genieten van de schaduw van aangespannen lijnen groeiende frijoles (bonen). We complimenteren hem met de prachtige finca en mooie verwerking. Extra pijnlijk is het om te horen dat hij vorig jaar zó krap bij kas zat, dat hij zijn koffie ‘nat’ moest verkopen, hij had geen tijd meer om het te laten drogen. Hierdoor kon zijn koffie niet worden beoordeeld op kwaliteit en liep hij alle eventuele premies op de kwaliteit van de koffie mis.

Oscar, zijn collega, ik, Sabik en Carlos bij de droogbedden van Oscar

Inmiddels zitten er van Oscar zes balen ‘Finca Filadelfia’ in de boot naar Nederland en van associatie ‘Muralla del Macizo’ - waar Oscar lid van is - 80 balen.

De Amigos

De tweede bestemming waar de cuppingtafel ons naartoe brengt is een associatie "Amigos de Betania" in Isnos - net als Oscar’s plantage - in de provincie Huila. Hun koffie viel op tussen de volle, ruige en fruitige koffies uit de buurt van Pitalito door een heldere, volle rietsuikersmaak.

Don Igerilo

Het ontvangst was hier overweldigend. Een prachtige grote familie van acht boerenfamilies met als nestor Don Igerilo die met zijn smetteloze witte hoed en charmante lach zó uit een koffiereclame leek weggelopen.

De Amigos de Betania

Het ging de Amigos ook niet altijd makkelijk af - het blijft moeilijk toegevoegde waarde te creëren voor hun koffie. Je zag dat ze veel aan elkaar hadden en produceerden naast koffie ook panela, rietsuiker. Er werd over en weer gelachen, onderling geknuffeld, voor ons gekookt, wat geflirt met Roland en bovendien 200 balen koffie gekocht. Voor de volgende oogst komen we zeker terug en wordt de koffie nog beter, zo werd ons verzekerd.

Van onrijp naar rijp

Natuurlijk moest hier ook de Aeropress tevoorschijn komen..

Aan de liefde voor Oranje zal het bij de Amigos niet liggen, ze waren verrassend genoeg erg te spreken over Nederland, en trots dat hun koffie er straks gedronken zou worden. Al moesten ze ons wel even herinneren dat het een beetje haperde bij ‘La naranja mecanica’ (Nederlands elftal) de laatste tijd…

Plukker

Een van de problemen waar alle koffieboeren tegen aan lopen is dat het steeds moeilijker wordt plukkers te vinden. Seizoensarbeiders die traditioneel door het land trekken naar daar waar de oogst is. Met de aantrekkende economie en aantrekkingskracht van de steden is dit soort arbeid steeds minder populair. Denk aan het aspergesteken in Nederland, waar uiteindelijk arbeiders uit het buitenland voor worden aangetrokken.

Tot ziens

Gesha

Mooier wordt niet: de plantage Cerro Azul

Voor het tweede deel van onze trip moesten we richting Cauca, in het westen van Colombia. Het ligt aan de andere kant van de Andes en dus is vliegen de meest efficiënte manier van transport. Aangezien we voor het tweede jaar versteld stonden van de Cerro Azul Gesha waren we erg benieuwd hoe het er aan toe ging bij Café Granja la Esperanza, de producent van deze koffie, waarvan het gerucht ging dat het de meest geavanceerde koffieproducent ter wereld zou zijn.

Muy muy dulce!

Granja la Esperanza is geen kleine boer of associatie. Het is een familiebedrijf dat nu wordt gerund door Rigoberto. Don Rico voor vrienden - en vrienden en vriendinnen heeft hij genoeg. We arriveren bij de Hacienda La Esperanza, maar niet voordat we bij de beneficio gestopt zijn om in het pikkedonker te kijken bij verwerken van de binnenkomende oogst. Koffiebessen vergaan supersnel als ze geplukt zijn en dus is snelheid geboden. We moeten van Don Rico verplicht onze handen in wat emmers fermenterende gesha steken en aflikken. “Muy muy dulce! …. Gesha!” Iets wat we vaker gingen horen de komende dagen en hij had gelijk ook.

Gesha

Rigoberto besloot in 2005 met het aanplanten van bijzondere variëteiten arabica. Inmiddels stonden op zijn verschillende plantages - keurig opgedeeld in verschillende stukjes grond - de volgende variëteiten: Gesha, Pacamara, Yellow Bourbon, Laurina, Mokka, Sudan Rume en Variedad Colombia. Grappig genoeg ontbrak alleen de traditionele Caturra op één struik na, die als herinnering tussen de fancy Gesha struiken stond.

Onze Gesha's op de plek waar het allemaal begon

Jaren van experimenteren leidde uiteindelijk tot vele prijzen, waaronder drie keer de beste koffie in de VS voor de Cerro Azul Gesha. Een mooie aanleiding om voor iedereen van het team mooie polo’s te laten maken. De komende dagen valt onze mond regelmatig open: anaerobe fermentatietanks, dehydratietorens voor “Naturals”, plukkers die de bessen van jonge geshastruiken apart houden, en natuurlijk de koffies, heel veel lekkere koffies.

We bedanken Don Rico, Stefania en het hele team van Granja Esperanza voor de gastvrijheid, de overweldigende hoeveelheid nieuwe inzichten, technieken en vooral vet lekkere koffies die daaruit voorkomen.

Team Granja